دلارهاي دلالان از كجا مي‌آيد؟
هر روز به تعداد دلال‌هايي كه در حوالي ميدان فردوسي قدم مي‌زنند اضافه مي‌شود. اما سؤال اينجاست كه اين دلال‌ها، ارز را از كجا مي‌آورند؟ براي دريافت پاسخ اين سؤال سري به ميدان فردوسي زده‌ايم.
مجله فارس‌پلاس؛ پياده‌روي اطراف ميدان فردوسي چنان شلوغ و پرازدحام است كه مسافران مترو با زحمت خودشان را به ايستگاه مي‌رسانند. يك دليل اين همهمه غريب، تكه‌كاغذهايي است كه روي شيشه همه صرافي‌هاي اين راسته چسبانده شده و مضمون همه آن‌ها اين است كه «به دستور بانك مركزي، از فروش دلار معذوريم».
21 فروردين‌ماه امسال بانك مركزي با ابلاغيه‌اي، خريد و فروش ارز توسط صرافي‌ها را ممنوع اعلام كرد اما اين تصميم پرحرف و حديث نه‌تنها جلوي اوج گرفتن قيمت دلار را نگرفت، بلكه ورود دلال‌ها به بازار آشفته و پرمخاطره ارز را هموار كرد و خريد و فروش ارز را از صرافي‌ها كه مجوز بانك مركزي دارند به پياده‌روي خيابان فردوسي منتقل كرد و باعث شد خيلي از دلال‌ها اين روزها از اين آب گل‌آلود ماهي درشتي صيد كنند.طي چند ماهي كه از التهاب بازار ارز سپري شده، بانك مركزي طرح‌هاي مختلفي براي كنترل وضع موجود اجرا كرده، اما هيچكدام از آن‌ها نسخه شفابخشي براي بازار پرالتهاب ارز نبوده و هر روز به تعداد دلال‌هايي كه در حوالي ميدان فردوسي قدم مي‌زنند اضافه مي‌شود. اما سؤال اينجاست كه اين دلال‌ها، ارز را از كجا مي‌آورند؟ ما به دنبال پاسخ اين سؤال سري به ميدان فردوسي زده‌ايم.
افزايش جمعيت دلال‌ها
افزايش عبور و مرور در ضلع شرقي ميدان فردوسي اولين نكته‌اي است كه توجه هر رهگذري را جلب مي‌كند و عده‌اي با تعجب به گروه‌هاي چند نفره‌اي كه در پياده‌رو جمع شده‌اند و هركدام يك ماشين حساب و دستگاه كارتخوان در دست دارند نگاه مي‌كنند. اينجا از كمبود دلار خبري نيست؛ هرچقدر بخواهيد مي‌فروشند و هرچقدر داشته باشيد مي‌خرند.
در ميان فروشندگان دلار و يورو افرادي به چشم مي‌خورند كه تيپ و ظاهر متفاوتي دارند و در اولين ديالوگي كه بين آن‌ها و مشتري برقرار مي‌شود تازه كار بودنشان آشكار مي‌شود. خيلي از فروشندگان دلار و يورو همان كساني هستند كه از چند ماه قبل دلار را به قيمت نسبتاً ارزاني خريده‌اند و حالا مي‌خواهند به قيمت دو برابر و حتي بيشتر بفروشند اما با قواعد خريد و فروش ارز بيگانه‌اند و بعضاً به مشترياني كه قصد خريد دارند مي‌گويند: «چند مي‌خري؟!»بين برخي از فروشندگان افرادي هم هستند كه سرمايه اوليه‌شان طي 6 ماه اخير سه برابر شده و به اين آساني حوالي ميدان فردوسي را ترك نمي‌كنند.
تا چند ماه قبل و قبل از آشفتگي بازار ارز، نوسان هر دلار بين 20 تا 30 تومان بود، اما حالا برخي فروشندگان به حدي از افزايش تدريجي قيمت دلار منتفع شده‌اند كه تخفيف قابل توجهي به مشتريان مي‌دهند. فرهاد، يكي از دلال‌هاي قديمي راسته ميدان فردوسي مي‌گويد: «تا حدود يكسال قبل تعداد فروشندگان ارز كه در اين محدوده كاسبي مي‌كردند به زحمت به 20 نفر مي‌رسيد، اما اين روزها به بيش از 200 نفر رسيده و بسياري از مردم عادي به جمع ما اضافه شده‌اند. برخي از آن‌ها تخفيف‌هاي عجيب و غريبي به مشتري مي‌دهند و باعث هرج و مرج در بازار شده‌اند!»
دلارهايي كه از داخل تامين مي‌شوند
جمعيت فروشندگان يا دلال‌هاي ارز از ضلع شرقي ميدان فردوسي به پاساژ جهاني در ابتداي خيابان فردوسي رسيده و خيلي‌ها براي خريد دلار به كوچه گل‌پرور در همين حوالي مراجعه مي‌كنند. كوچه‌اي كه تا چند ماه قبل محل رفت و آمد توليدكنندگان كيف و كفش چرم بود، اين روزها در قرق فروشندگان دلار است و دلال‌هاي دانه‌درشت، همين كوچه را پاتوق كرده‌اند.
شيوه كارشان اين گونه است كه معمولاً مثل پدرخوانده‌ها داخل ماشين مي‌نشينند و دلارها را به طور قطره‌چكاني به دلال‌هاي خرده‌پا تزريق مي‌كنند. در حقيقت در حوالي ميدان فردوسي، دلالاني حضور دارند كه براي دلالاني بزرگ‌تر كار مي‌كنند و پورسانت مي‌گيرند. در روزهايي كه قيمت دلار با افت و خيز بيشتري همراه مي‌شود و تب خريد ارز بالا مي‌رود، رقابت بين دلال‌هاي دانه‌درشت و غريبه‌هايي كه به تازگي شغل دلالي ارز را پيشه كرده‌اند بالا مي‌گيرد و هر دو طرف تلاش مي‌كنند خريداران دلار را به سوي خود بكشانند. تعداد اين افراد از وقتي كه اعلام شد خريد و فروش تا سقف 10 هزار دلار جرم نيست بيشتر شده است.
يكي ديگر از فروشندگان دلار در ميدان فردوسي كه دوست ندارد اسم و رسمش را بيان كند، مي‌گويد: «هر روز حوالي ساعت 2 بعد از ظهر عده‌اي غريبه با ظاهري متفاوت در اين حوالي آفتابي مي‌شوند و كارشان تزريق دلار به بازار است. قيمت دلار را هم آن‌ها تعيين مي‌كنند و كسي خبر ندارد اين افراد از سوي چه كساني مي‌آيند و اين حجم دلار را از كجا مي‌آورند.»
تقريباً هيچ يك از صرافان و دلالان ميدان فردوسي خبر ندارند يا نمي‌گويند كه اين افراد از كجا مي‌آيند. برخي مي‌گويند آن‌ها همان صرافاني هستند كه در سامانه نيما ارز را مي‌خرند و به بازار تزريق مي‌كنند، البته اين صرافي‌ها هم طبق قانون حداكثر مي‌توانند 10درصد از ارز خريداري شده از نيما را به داخل كشور وارد كنند؛ يعني اين پول بايد بيشتر خرج حواله‌هاي وارداتي شود. برخي هم مي‌گويند كه آن‌ها كساني هستند كه مستقيم با بانك مركزي در ارتباط‌اند.
دلارهايي كه از كشورهاي همسايه مي‌آيد
خريد و فروش دلار به يك شغل كم دردسر و سودآور تبديل شده و جوانان كشورهاي همسايه را هم براي به جيب زدن سودهاي هنگفت به صرافت حضور در اين بازار انداخته است. تعدادي از اهالي سليمانيه عراق، دلارهايي را كه به طور قاچاق وارد ايران كرده‌اند در ميدان فردوسي به ريال تبديل مي‌كنند و در بازگشت، با خريد دينار ارزش پول خود را بالا مي‌برند. عده‌اي ديگر هم بعد از فروختن دلارهاي قاچاق در ميدان فردوسي راه ديگري را در پيش مي‌گيرند. با توجه به لهجه اهالي سليمانيه به راحتي مي‌توان آن‌ها را از دلال‌هاي حرفه‌اي كه در ميدان فردوسي دلار خريد و فروش مي‌كنند تميز داد. با بسته شدن مرز مريوان، مسير تهاتر دلار با كالاهاي اساسي براي اهالي سليمانيه مسدود شده، اما دلال‌هاي دانه درشت هميشه راه‌هاي ديگر را براي سودجويي جست‌وجو مي‌كنند. آن‌ها به تازگي عده‌اي از مهاجران افغان را استخدام كرده‌اند و در ازاي دريافت دلارهايي كه به دلار هرات معروف شده به آن‌ها دستمزد پرداخت مي‌كنند. دلارهاي قاچاق با عبور از مرز ايران و افغانستان به مشهد مي‌رسند و از آنجا به تهران منتقل مي‌شوند و بخش قابل توجهي از آن‌ها در ميدان فردوسي به دست مشتريان مي‌رسد.
رواج دلارهاي تقلبي
خريد و فروش دلار در روزهاي پرالتهاب بازار ارز مثل تيغ دولبه است و كساني كه در اين روزهاي پرتلاطم و بدون توجه به هشدارهاي گاه و بيگاه اقدام به خريد دلار كرده‌اند، گاهي اوقات تاوان سنگيني پرداخت مي‌كنند. در ميدان فردوسي معمولاً دو نوع دلار به مشتريان عرضه مي‌شود؛ دلار سفيد و آبي يا جديد و قديم.
دلارهاي قديمي 50 تومان از دلارهاي جديد ارزان‌تر است و همين تفاوت قيمت برخي مشتريان را براي خريد آن وسوسه مي‌كند، غافل از اينكه حجم قابل ملاحظه‌اي از دلارهاي قديمي موجود در بازار تقلبي است و تشخيص آن براي افراد عادي كه براي خريد و احتكار دلار در خانه اقدام به خريد آن مي‌كنند آسان نيست.
يكي از صرافان حوالي ميدان فردوسي مي‌گويد: «تعدادي از فروشندگاني كه در ميدان فردوسي مي‌بينيد، ارز خود را از صرافي يا با خريد از مردم عادي تهيه مي‌كنند، اما عده‌اي سودجو در اين حوالي پرسه مي‌زنند و بعد از فروختن دلارهاي تقلبي محل را ترك مي‌كنند. همين كار پاي پليس را به ميدان فردوسي باز كرده و موجب بدنامي دلارفروش‌هايي شده كه اعتبار خود را ذره‌ذره به دست آورده‌اند و اين روزها خروار خروار از دست مي‌دهند.»
صرافي‌ها همچنان منتظر
صرافي‌ها همچنان در شوك چند ماه اخير بازار ارز هستند. به هر حال به نظر مي‌رسد آن‌ها هنوز نتوانسته‌اند خود را با شرايط جديد وفق دهند. رضا تركاشوند، دبيركل كانون صرافان نيز اين حرف را تأييد كرده و گفته است: «در اين چند ماه فعاليت‌هاي شفاف و روي زمين، به بازار دلالي و زيرزميني سپرده شد؛ هرچند علت اعمال اين سياست را نمي‌دانم اما اگر مي‌خواهيم بازار را به شرايط گذشته بازگردانيم، بايد صبر كنيم صرافان خود را با شرايط جديد تطبيق دهند.»
او گفته كه در اين مدت برخي صرافان نيروهاي خود را تعديل يا فعاليت‌ها را راكد كرده‌اند؛ حداكثر 30 صراف در سامانه ارزي نيما فعال بودند و بقيه نتوانستند با نيما كار كنند و در نتيجه صراف‌ها به يك دوره تعطيلي و ركود وارد شدند. صراف‌ها معمولاً حاضر نيستند درباره شرايط فعلي با كسي صحبت كنند، مخصوصاً اگر بفهمند كه آن فرد براي تهيه خبر و گزارش به ميدان فردوسي آمده است.يكي از صرافي‌ها خيابان فردوسي درباره شرايط فعلي فعاليت صرافي‌ها مي‌گويد: «بازار فعلاً در دست دلالان است. ما خيلي نقشي در قيمت‌ها نداريم و خريد و فروشمان هم محدود است. صرافي‌هايي كه به بانك‌ها وابسته‌اند، كلاً صبر كرده‌اند تا ببينند وضعيت آينده چه مي‌شود. صرافي‌هاي رسمي ديگر هم فقط به مسافران و افراد خانه‌دار ارز مي‌دهند كه محدوديت‌هايي هم دارد. البته خريد ارز هم گاهي توسط صرافي‌ها انجام مي‌گيرد كه بسيار محدود است.»
وعده اي كه محقق نشد
مسئولان جديد بانك مركزي تاكنون طرح‌ها و بسته‌هاي پيشنهادي مختلفي را براي كنترل قيمت دلار ارائه داده‌اند، اما هيچ كدام از آن‌ها تا امروز به آرامش بازار پرتلاطم ارز كمك نكرده است. از جمله اين طرح‌ها مي‌توان به واگذاري ارز مسافرتي به صرافي‌ها و بانك‌ها، مجاز شدن ورود اسكناس ارز توسط صادركنندگان و اختصاص سود به سپرده‌هاي ارزي اشاره كرد، اما بازار واكنش مثبتي به آن‌ها نشان نداده است.عبدالناصر همتي كه با هدف سامان دادن بازار ارز به جاي ولي الله سيف روي صندلي پرماجراي رياست بانك مركزي نشسته در گفت و گويي كه 17 شهريورماه با خبرگزاري‌هاي رسمي انجام داد اعلام كرد روند كاهش نرخ ارز آغاز شده اما در همين بازه زماني نسبتا كوتاه، قيمت دلار حدود هزار تومان افزايش پيدا كرده است.اگر چه بخش قابل ملاحظه‌اي از آشفتگي بازار ارز به تحريم‌هاي ظالمانه و جوسازي كشورهاي بيگانه مربوط مي‌شود اما به نظر مي‌رسد اگر تصميمات بانك مركزي و تيم اقتصادي دولت با تدبير بيشتري همراه شود، دست‌كم از ملتهب‌تر شدن بازار ارز جلوگيري خواهد شد. شلوغي، ازدحام و بي‌ساماني كه اين روزها در حوالي ميدان فردوسي مشاهده مي‌شود، آينه تمام‌قد اوضاع بازار ارز است.
قرارداد گوگل و اپل دو غول تكنولوژي